Ο ξανακερδισμένος χρόνος

Ο Μαρσέλ Προυστ άρρωστος στο κρεβάτι του στο Παρίσι γράφει ολοένα. Όλες οι αναμνήσεις των χρόνων που πέρασαν έχουν ήδη αποτυπωθεί και εξακολουθούν να αποτυπώνονται στο χαρτί. Δίπλα του η πιστή του οικονόμος Σελέστ του φέρνει το ζεστό του ρόφημα, τον φροντίζει από τις κρίσεις άσθματος που τον ταλαιπώρησαν και εξακολουθούν να τον ταλαιπωρούν από παιδί…

Δεν βγαίνει έξω πια. Σκοπός του είναι να τελειώσει αυτό το έργο. Να προλάβει, να συμπεριλάβει όλες τις λεπτομέρειες της ζωής που έζησε…

Η ανασύνθεση όλου αυτού του μωσαϊκού των αναμνήσεων του έργου Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο δεν μπορεί να χωρέσει σε μια ταινία δύο ωρών. Οι τόμοι περίπου 10.000 σελίδες πως μπορούν να δημιουργήσουν σ’ ένα ενιαίο σύνολο μια ταινία; Ο σκηνοθέτης όμως το αποπειράται. Είναι δουλειά του η δημιουργία ενός έργου τέχνης και πιστεύει πως κάτι ανάλογο αξίζει την προσπάθεια.

Το παρελθόν δεν είναι κάτι νεκρό υπάρχει μέσα μας και γίνεται αντιληπτό μέσω των αναμνήσεων. Αρκεί μια οσμή, ένα φύσημα του αέρα, ένα μουσικό κομμάτι, μια θάλασσα με κύματα που σπάνε στην ακτή, μια γεύση ροδοψημένου κέικ, να φέρει στην επιφάνεια πράγματα που τα ζήσαμε τόσο ζωντανά όσο ήταν τότε…

Όταν αργότερα ξαναείδε τις γραμμένες σελίδες ο Μαρσέλ Προυστ, αποφάσισε να δώσει φιλοσοφικό υπόβαθρο στα γραπτά του – αλλιώς τι θα ήταν παρά διάσπαρτες εικόνες μιας ζωής κι αυτό το έκανε μέσω της σύνδεσης των αναμνήσεων με το παρόν, ώστε να δείξει ότι ο χρόνος δεν είναι κάτι που χάνεται αλλά εξακολουθεί να υπάρχει

Όλος ο κόσμος που περιτριγύρισε τον Μαρσέλ Προυστ χωρά στην οθόνη: Η Οντέτ ντε Κρεσύ, ο Σαρλ Σουάν (μπορεί και να ‘ναι ο ίδιος ο Μαρσέλ αυτοαναλυόμενος), η Φρανσουάζ η πιστή οικονόμος, η Σελέστ, των μοναχικών του ημερών του Παρισιού, οι γονείς του, η γιαγιά του, οι θείες του, η απρόσιτη Ζιλμπέρτ, η Ραχήλ των ημερών του Μπαλμπέκ, η Αλμπερτίν, ο βαρώνος ντε Σαρλύς, και πόσοι άλλοι στα βιβλία του έργου στην ταινία δεν χωράνε όλοι μόνο τα κύρια πρόσωπα. Στο σύνολο της έτσι ή αλλιώς η ταινία, ένα τολμηρό εγχείρημα.

Κριτικό Σημείωμα: Καλειδοσκόπιο της μνήμης

Ο σκηνοθέτης Ραούλ Ρυζ σαν Λατινοαμερικανός (Χιλή) έδωσε το κέντρο βάρους της ταινίας στο φιλοσοφικό υπόβαθρο – ένα παιχνίδι ζωής και θανάτου δια μέσου του χρόνου που πέρασε και περνά – (βλέπε ταινία “Ο έρωτας στα χρόνια της χολέρας“), του πρωταγωνιστή – συγγραφέα ανάμεσα στα πρόσωπα που συνάντησε ή συνδέθηκε στενά στη ζωή του – ενώ μας τον δείχνει άρρωστο στην αρχή, στην κατοικία του στο Παρίσι. Βρίσκεται στο τέλος της ζωής και αναπολεί κρατώντας τη πένα και το χαρτί, καταγράφοντας πάντα όλα όσα έζησε.

Ο χρόνος στην ταινία πάει μπρος πίσω: ο πρωταγωνιστής παιδί, μετά ενήλικας στα κοσμικά σαλόνια ή στις ακτές της Νορμανδίας. Τα πρόσωπα συγχέονται, συμπλέκονται με συχνές αλλαγές από τον σκηνοθέτη συνδέοντας π.χ. την Οντέτ ντε Κρεσύ με τη φίλη του θείου του Αδόλφου (τακτικότατος επισκέπτης της οικογένειας) με μια “courtisane” (γυναίκα που συντηρείται από τους πλούσιους φίλους της), και ως εκ τούτου απαγορευμένη συναναστροφή για τον μικρό Μαρσέλ απ’ τους γονείς του μετέπειτα, ενώ τον θείο Αδόλφο, τον συνδέει με τον κ. Μπλοχ. Εμπλουτίζοντας τους χαρακτήρες με άλλους χαρακτήρες του μυθιστορήματος, ο σκηνοθέτης θέλησε να δώσει μια γενική εικόνα καθώς δεν μπορούσε να περιλάβει τα πολυάριθμα πρόσωπα που ζωντανεύουν στο μυθιστόρημα-ποταμός (roman fleuve).

Παρ’ όλα αυτά, εντυπωσιάζει η καταπληκτική ηθοποιία όλων των συντελεστών της διανομής των ρόλων στη ταινία”Ο Ξανακερδισμένος χρόνος“. Αν έχεις διαβάσει τα βιβλία ή έστω κάποιο από τα βιβλία του Προυστ, η ταινία θα είναι “εξηγήσιμη” αλλιώς μη τη δεις, γιατί δεν θα καταλάβεις την υπόθεση της. Η ηθοποιία καθώς και η παρουσία του Μαρτσέλο Ματζαρέλα είναι ένα εύρημα της σκηνοθεσίας, αποδίδοντας του τον διπλό ρόλο – αυτόν του συγγραφέα με τον οποίον άλλωστε η ομοιότης είναι πολύ μεγάλη, αλλά και του πρωταγωνιστή των πρώτων βιβλίων του συγγραφικού έργου, Σαρλ Σουάν.

Η ταινία – Ο ξανακερδισμένος χρόνος

• Τίτλος: Ο Ξανακερδισμένος Χρόνος /Le temps Retrouvé
• Σκηνοθεσία: Ραούλ Ρυζ/ Raûl Ruiz
• Σενάριο: Ραούλ Ρουίζ, Gilles Taurand /μεταφορά στην οθόνη του έργου του Μαρσέλ Προυστ Σε Αναζήτηση του Χαμένου Χρόνου
• Κινηματογράφιση (Φωτογραφία): Ricardo Aronovich
• Πρωταγωνιστούν: Κατρίν Ντενέβ, Μαρτσέλο Ματσαρέλα, Τζων Μάλκοβιτς, Κιάρα Μαστρογιάνι, Βίνσεντ Πέρεζ, Εμανυέλ Μπεάρ, Κριστιάν Βαντίμ
• Έτος: 1999
• Είδος: Ρομαντικό Δράμα, Εποχής
• Διάρκεια: 169΄
• Τιμητικές διακρίσεις: Κάνες, υποψηφιότητα Χρυσός Φοίνικας (1999 /Raoul Ruiz), VVFP (Village Voice Film Poll) καλύτερη ταινία /10η στην κατάταξη, César 2000, καλύτερα κοστούμια, Cabourg (Romantic film festival) Emanuelle Béart Βραβειο καλύτερης ηθοποιού, Ourense Indipendent film festival Βραβείο κινηματογράφισης Ricardo Aronovich
• Αξιολόγηση: 💛🧡🧡

Από το βιβλίο – Τα κυριότερα πρόσωπα

• Σαρλ Σουάν /Marcel Proust – Charles Swann: Marcello Mazzarella (Μια Ταυτοπροσωπεία)
• Οντέτ ντε Κρεσύ /Odette de Crécy: Catherine Deneuve
• Ζιλμπέρτ Σουάν: Emmanuelle Béart
• Αλμπερτίν: Chiara Mastroianni
• Ραχήλ: Elsa Zylberstein
• Βαρώνος ντε Σαρλύ /baron de Charlus: John Malkovich
• Μπλοχ: Christian Vadim
• Φρανσουάζ: Hélène Surgère
• Σελέστ: Mathilde Seigner
• Μορέλ /Morel: Vincent Perez
• Σαιν Λου /Saint-Loup: Pascal Gregory
• Μαντάμ Βερντυρέν /madame Verdurin: Maria France Pisier
• Μαντάμ ντε Φαρσύ /madame de Farcy: Arielle Dombasle