Οι Δαιμονισμένοι Προμετωπίς 1 Το έργο αυτό χωρίζεται σε τρία ογκώδη μέρη: στο πρώτο αναπτύσσεται η πλοκή γύρω από τη Βαρβάρα Πετρόβνα και τον συγκάτοικο της Στεπάν Τροφίμοβιτς. Το όλο έργο αρχίζει με ένα απόσπασμα του ποιήματος “Δαίμονες” του Πούσκιν και ένα άλλο από το Κατά Λουκάν Ευαγγέλιο.
Μα το Θεό, δεν βλέπω φως
Χαθήκαμε, που πάμε;
Οι δαίμονες μας σπρώχνουν στο κενό
Και μας τραβολογάνε
[…]
Μα ποιοι είναι, που τους σέρνουνε
Τόσο θλιμμένα, τι τραγουδούν;
Μήπως κάνα στοιχειό κηδεύουνε;
Μήπως τη λάμια παντρολογούν;
Αλέξανδρος Πούσκιν

Τυχαία έπεσα πάνω στο μπλογκ του Ίνδικτου. Κατεβαίνοντας  τη σελίδα βρήκα τη καταχώριση για τους “Δαιμονισμένους” του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι. Πω-πω σκέφτηκα το είχα ξεχάσει το βιβλίο αυτό! Ωστόσο ήταν στην “εύκολη βιβλιοθήκη” μου – μια βιβλιοθήκη που έχω στην κουζίνα και βάζω ό,τι θα ‘ναι εύκολο να ξαναβρώ. Άδικα όμως κι αυτά τα βιβλία, μέσα σε χαρτιά, περιοδικά, ντοσιέ, σημειώσεις, ατζέντες, cd.’s κουτάκια, πανεράκια, prospectus, τσαντάκια, χάνουν την όψη τους, έτσι τακτοποιημένα με τις ράχες τους να σκεπάζονται από διάφορα άλλα αντικείμενα…

Είχαμε πάει σινεμά. Στο “Είμαι η Κούβα”, στο Έλλη Ακαδημίας. Βγαίνοντας περάσαμε μπροστά από του Παπασωτηρίου στην Ακαδημίας. Μπήκαμε να ρίξουμε μια ματιά – πλησίαζαν και Χριστούγεννα – μέρες εορταστικές όλο και κάποιο βιβλίο σκέφτηκα θα μου χρειάζεται. Εκεί λοιπόν στον πάγκο ήταν το ογκώδες 1257 σελίδες! μυθιστόρημα του Ντοστογιέφσκι “οι Δαιμονισμένοι”. Το πήρα στα χέρια μου κι άρχισα να διαβάζω λίγο στην αρχή. Εντύπωση μου έκανε η ρέουσα γλώσσα, η ευκρίνεια του τυπωμένου χαρτιού, κάποια σχετικά με το θέμα, σκίτσα. Ο Ντοστογιέφσκι στις παλιές εκδόσεις του Γκοβόστη δεν διαβάζεται πλέον – θαμπό χαρτί, μικρά γράμματα, κάνει παλιό μυθιστόρημα (παλιάς κοπής) που λένε, που δυσκολεύει την απόφαση να το πιάσεις στα χέρια σου, να το ξαναδιαβάσεις – αν το ‘χεις ήδη διαβασμένο από παλιά.
“Το διαβάσατε;” ρωτάω τον πωλητή
“Ναι, πολύ ωραίο!”
“Μα είναι τόσο μεγάλο! – δηλαδή σε πόσο καιρό;“
“Σε καμιά δεκαριά μέρες...” μου λέει.
Είχα πεισθεί λοιπόν πως αυτό το βιβλίο θα διαβάζεται άνετα και γρήγορα. Είχα ξεχάσει βέβαια εκείνη τη στιγμή πως παρέμενε το θέμα πως ο Ντοστογιέφσκι διαβάζεται δύσκολα γιατί είναι δαιδαλώδης και εξιστορεί τα πάντα στη παραμικρότερη λεπτομέρεια τους… Πως οι διάλογοι του είναι μεγάλοι ενώ παρεμβαίνει και ο ίδιος με σχολιασμούς στα διαμοιβόμενα… Πως περιγράφει μια Ρωσία που ούτε καν ξέρω και τελευταίο, μα καθόλου αμελητέο, πως τα ονόματα των χαρακτήρων του είναι δυσκολοπρόφερτα και δεν παραμένουν εύκολα στη μνήμη ενόσω διαβάζεις το μυθιστόρημα ακόμα.

“Οι Δαιμονισμένοι” Ρωσία, τέλη 19ου αιώνα: στη Μόσχα επικρατούν ταραχές με επαναστατικές ομάδες νεαρών μηδενιστών στους δρόμους, στα εξοχικά τους οι ευγενείς, οι πλούσιοι γαιοκτήμονες περνούν ευχάριστα κι ανέφελα τις μέρες τους…

Τούτο το βιβλίο ήταν μικρού σχήματος, με απλό αλλά αινιγματικό εξώφυλλο. Μαύρο φόντο και δυο γραμμές να τρέχουν στο μαύρο φόντο όπου ήταν με κόκκινα γράμματα ο τίτλος –  λοξά τεμνόμενες στο πάνω μέρος, εν είδει σταυρού. Εντυπωσιακό πράγματι στην απλότητα του. Εκδόσεις Ίνδικτος, 2008, Α΄έκδοση στη Ρωσία, το 1871. Ο σελιδοδείκτης έδειχνε τη σελίδα 28! Το βιβλίο ήταν αφημένο, οι ήρωες του κλεισμένοι στις σελίδες του κοιμόντουσαν ώσπου το βλέμμα του Αναγνώστη να τους επαναφέρει στη ζωή, τα χέρια του να ζεστάνουν τη παγωμένη τους σάρκα.

Αυτά έχει η καταναλωτική κοινωνία που την εποχή που αγοράστηκε – προ κρίσης – η τάση ήταν να κάνουμε συνέχεια κάποιο “δώρο στον εαυτό μας“.

Εποχές Μνημονίων…

Πέρασαν μέρες, βδομάδες και όλο και κάποια άλλα βιβλία είχα αγοράσει για να τ’ αρχίσω και να τ’ αφήσω πάλι στα μισά τους ή στην αρχή τους.  Παρεμβάλλονταν και οι εκδόσεις της Labraki Press, με τις ωραίες σειρές – τα Αριστουργήματα της Λογοτεχνίας και όλο κάποιο βιβλίο είχαν που να κέντριζε την επιθυμία μου να το αποκτήσω…

Τελευταίο ήταν “Το πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι” με τους Ντόριαν, Μπάζιλ, Χάρι, Σίλβια Βέϊν, να τριγυρίζουν τα πρωινά μου στη βεράντα όπου συνήθως κάθομαι το καλοκαίρι.

Τώρα το βιβλίο βρίσκεται εδώ, δίπλα μου. Το άρθρο στο μπλογκ του Ίνδικτου κεντρίζει την όρεξη να το ξαναπιάσω… Ο Ντοστογιέφσκι! Θυμάμαι το “Έγκλημα και Τιμωρία“, τους “Αδελφούς Καραμαζώφ“, τον “Ηλίθιο“, το “Υπόγειο“, τον “Παίχτη“, τους “Ταπεινωμένους και Καταφρονεμένους” – όλα έργα μεγάλης πλοκής, ένα παλίμψηστο των ανθρώπινων μορφών με τραγική μοίρα, ωστόσο περιχαρακωμένοι στη καθημερινή τος αθλιότητα, έχοντας τη τόσο αποδεχθεί, που και να τους έλεγες ότι μπορούν ν’ αλλάξουν τα πράγματα – εκείνοι δεν θα άλλαζαν τη ζωή τους, αν ήταν ν’ απαρνηθούν τα προσφιλή τους πρόσωπα και τις αγαπημένες τους συνήθειες…! Ένας κόσμος βγαλμένος από τα άδυτα της ανθρώπινης καταχνιάς…

Εκεί που οι μυθιστορηματικοί πλην όμως τόσο αληθινοί χαρακτήρες ενδεδυμένοι με το μανδύα του παίχτη (Alexei Ivanovich) των Καζίνο, του απόκληρου, του μέθυσου, του φονιά, του δυστυχή πένητα ή μηδενιστή πρίγκηπα των Δαιμονισμένων Νετσάγεφ, του γητευτή των γυναικών Σταβρόγκιν (Nikolai Vsevolodovich Stavrogin), καθώς και του αποκαλούμενου “Ηλίθιου” πρίγκηπα Μίσκιν (Nikolayevich Myshkin) – του ομώνυμου μυθιστορήματος, πλανώνται μέσα στις σελίδες, πάντα ζωντανοί, όλοι στο ίδιο μεγάλο καζάνι βράζοντας, αυτό της ανθρώπινης δυστυχίας.

Αυτόν τον κόσμο τον ενδεδυμένο λοιπόν με τα πάθη και τις δυστυχίες του, δεν θέλουμε σήμερα να αποδεχθούμε. Τυλιγμένοι στο απατηλό μανδύα της φανταχτερής πλην όμως απατηλής πραγματικότητας, με τα τόσα ερεθίσματα να μας περιτριγυρίζουν, με τα θεάματα, τις βιτρίνες, τα δώρα, ξεχάσαμε πως η Ανθρώπινη Ψυχή δεν αλλάζει. Η δυστυχία μας φαίνεται κάτι μακρινό κρυμμένο στις ειδήσεις των εφημερίδων. Φόνοι, απάτες, φτώχεια και δυστυχία στέκονται μακριά μας – ξορκισμένα φαντάσματα.

Όμως ξεχνάμε πως αν αφήσουμε το δικό μας “κουκούλι” θα βρούμε πράγματι πως όλα αυτά δεν είναι και τόσο μακρινά. Δεν είναι κλεισμένα στις σελίδες των βιβλίων του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, δεν είναι στις εφημερίδες, βρίσκονται εδώ δίπλα μας, κοντά μας, στον πλανήτη αυτό που ζούμε εν έτει 2011 και που τον λένε Γη.

“Οι Δαιμονισμένοι” – Προμετωπίς 2 “Ήν δε εκεί αγέλη χοίρων βοσκομένων εν τω όρει και παρεκάλουν αυτόν ίνα επιτρέψη αυτοίς εις εκείνους εισελθείν και επέτρεψεν αυτοίς. εξελθόντα δε τα δαιμόνια από τους ανθρώπους εισήλθον εις τους χοίρους, και ώρμησεν η αγέλη κτά του κρημνού εις την λίμνην και απεπνίγη. ιδόντες δε οι βόσκοντες το γεγηνημένον έφυγαν και απήγγειλαν εις την πόλιν και τους αγρούς. εξήλθον δε ιδείν το γεγονός και ήλθον προς τον Ιησούν και εύρον καθήμενον τον άνθρωπον, αφ’ ού τα δαιμόνια εξεληλύθει, ιματισμενον και σωφρονούντα παρά τους πόδας του Ιησού, και εφοβήθησαν, απήγγειλαν δε αυτούς οι ιδόντες πως εσώθη ο δαιμονισμένος.”

Κατά Λουκάν 3, 32 – 36

Σχετικά:
Περί δαιμονίων και άλλων τινών >>
Gaetano Donizetti >>
Πηγή Α΄εικόνας >>
Πηγή Β΄εικόνας >>