Στην Ξάνθη συντελείται κατά το δεύτερο μισό τοῦ 19ου αἰώνα ἀνοικοδόμηση πού τροφοδοτείται ἀπό τα εἰσοδήματα πού ἀποφέρει το ἐμπόριο τοῦ καπνού. Ἡ ἀνέγερση τῶν μεγάρων τῶν πλούσιων ἐμπόρων τοῦ καπνού γίνεται σύμφωνα με τον συρμό τῆς ἐποχῆς, ἀλλά με τη βοήθεια μετακλητών, κατά κανόνα, ἀρχιτεκτόνων.
Ἡ σχεδίαση καί ἡ πραγματοποίηση μιᾶς ὄψης ἑνός ἐκλεκτικιστικοῦ κτίσματος ἀπαιτεῖ γνώσεις καί δεξιότητες πού οἱ ἁπλοί ἐμπειροτέχνες καί οἱ ἁπλοί τεχνίτες δέν διαθέτουν. Ἔτσι, τά ἀρχοντικά τῶν ἐμπόρων τοῦ καπνού τῆς Ξάνθης συνοψίζουν τις ἀρχιτεκτονικές ἀντιλήψεις τῆς ἐποχῆς, ἀλλά καί σηματοδοτοῦν τό τέλος τῆς παραδοσιακῆς ἀρχιτεκτονικῆς στήν Ἀνατολή.
Χαρακτηριστικό δεῖγμα ἐκλεκτικισμοῦ στήν Ξάνθη εἶναι τό ἀρχοντικό Ἰσαάκ Δανιήλ στήν ὁδό Ἐλευθερίου Βενιζέλου, τό λεγόμενο “Μεγάλο Σπίτι” (Grande Maison) Εἶναι ἕνα τεράστιο κτίσμα τῶν ἀρχῶν τοῦ 20οῦ αἰώνα πού θέλει νά ἐντυπωσιάζει.
Χαρακτηριστική εἶναι ἡ μέχρι ὑπερβολῆς χρήση διακοσμητικῶν στοιχείων, ὅπως τό κόκκινο τοῦβλο, οἱ ψευδοκίονες καί οἱ σιδεριές. Τά βαριά σκοῦρα χρώματα καί ἡ ὑπερβολή τῆς κατασκευῆς παραπέμπουν σέ γοτθικά περιβάλλοντα τῆς Βόρειας Εὐρώπης καί στή νεο-γοτθική ἀρχιτεκτονική τοῦ ρομαντικοῦ κινήματος. 
Δεῖγμα ἐκλεκτικισμοῦ ἀποτελεῖ καί τό ἀρχοντικό Ὀρφανίδη πού σήμερα στεγάζει τό Δημαρχεῖο Ξάνθης. Πρόκειται γιά συμμετρική κατασκευή μέ τετράγωνο ἀέτωμα καί ἐπένδυση μέ πλάκες ροδίζουσας πέτρας τοῦ λατομείου τῆς Μάνδρας τῶν Ἀβδήρων. Στό ἰσόγειο κυριαρχοῦν βαριές πόρτες, τῶν ὁποίων οἱ παραστάδες ἔχουν ὕφος ρωμανικό. Τό ἐσωτερικό διατάσσεται γύρω ἀπό τεράστια σάλα στόν ὄροφο στήν ὁποία ὁδηγεῖ μεγάλη μνημειακή διπλή σκάλα. Ἐσωτερικά ὑπάρχει ἀφθονία ἀπό σιδεριές καί γύψινες διακοσμήσεις. 
Ἐκλεκτικιστικά εἶναι καί τά κτήρια ἐν σειρᾶ πού ἀνήγειραν οἰκογένειες καπνεμπόρων. Τέτοια εἶναι καί τά τέσσερα κτήρια τά ὀνομαζόμενα Μιχαλογλέικα πού ἀνήγειρε ὁ καπνέμπορος Ἰωάννης Μιχάλογλου στήν ὁδό Ἁγίου Βλασίου. Εἶναι συμμετρικές κατασκευές μέ διακόσμηση μέ πλίνθους κατά τά πρότυπα τῆς ἀγγλικῆς ἀστικῆς κατοικίας. Οἱ στεγασμένες εἴσοδοι ὑποστηρίζουν μεγάλα μπαλκόνια μέ διακόσμηση ἀπό τοπικές σιδεριές. Δείγματα χαρακτηριστικοῦ ἐκλεκτικισμοῦ ἀποτελοῦν τά τρία σπίτια πού βρίσκονται στή σειρά στήν ὁδό Ἀντίκα καί ἀνεγέρθηκαν τή δεκαετία τοῦ 1870 ἀπό τήν οἰκογένεια Κουγιουμτζόγλου. Τό πρῶτο ἀπό αὐτά ἀποτελεῖ κομψή κατασκευή πού ἐμπνέεται ἀπό τή ρωμανική ἀρχιτεκτονική τῆς Κεντρικῆς Εὐρώπης. Στεγάζει σήμερα ὑπηρεσίες τοῦ Δήμου Ξάνθης. Τά δύο ἑπόμενα εἶναι πανομοιότυπα καί σχεδιάσθηκαν ἀπό Ρῶσσο ἀρχιτέκτονα μέ ἄφθονη χρήση πλίνθινης διακόσμησης. 
Χρησιμοποιοῦνται σήμερα ἀναστηλωμένα ὡς λαογραφικό Μουσεῖο τῆς ΦΕΞ. Ἐκλεκτικιστικῆς ἀρχιτεκτονικῆς εἶναι καί τό μέγαρο Χασηρτζόγλου στήν ὁδό Ἐλευθερίου Βενιζέλου, ὅπου λόγια στοιχεῖα συνθέτουν συμμετρική κατασκευή πού στεφανώνεται ἀπό μεγάλο ἀέτωμα. Εὐρεία χρήση ἐκλεκτικιστικῶν στοιχείων γίνεται καί στήν περιοχή τῶν καπναποθηκῶν ὅπου τά ἀετώματα πολλῶν ἀπό αὐτές ἐπιλέγουν ποικίλες διακοσμήσεις καί ὅπου τά κτήρια τῶν γραφείων καί τῶν κατοικιῶν τῶν καπνεμπόρων ἀκολουθοῦν πιστά τήν ἐκλεκτικιστική ἐπιλογή. Χαρακτηριστικό δεῖγμα εἶναι τό μέγαρο γραφείων καί κατοικία στή συνοικία Δώδεκα Ἀποστόλων πού σήμερα χρησιμοποιεῖται ὡς νηπιαγωγεῖο. 
Αναφερόμενοι μεγάλοι καπνέμποροι (7): [Ισαάκ] Δανιήλ, [Παναγιώτης] Στάλιος, [Ευρυπίδης] Χασηρτζόγλου, Μιχάλογλου, Κουγιουμτζόγλου, Ορφανίδης, Μπλάτσιος
Αρχιτεκτονικά στοιχεία: αετώματα, σιδεριές, παραστάτες, ψευδοκίονες, στέγαστρα, μετώπες_
Πηγή: oldxanthi.blogspot.com
Το κείμενο είναι στην παλιά γραφή (πολυτονικό σύστημα) – καταργημένη τώρα_
Στο σπίτι του Μάνου στη Ξάνθη
Μάνος Χατζιδάκις – Μουσικοσυνθέτης – Τα πρώτα χρόνια